Karcinom jajnika

Karcinom jajnika (ovarium) je sedmi najčešći uzrok umiranja od raka kod žena, od kojeg u svetu godišnje u proseku umre 140.000 pripadnica ženskog pola. Među ženama u Srbiji karcinom jajnika je šesta vodeća maligna lokalizacija u obolevanju i sedma u umiranju. Učestalost obolevanja i stopa smrtnosti od ovog karcinoma raste sa uzrastom, a većina obolelih žena ima više od 40 godina. Međutim, poslednjih godina u Srbiji je uočeno pomeranje ka mlađim starosnim grupama, kao i porast stope obolevanja i umiranja. Procenjuje se da će se do 2030. godine broj žena obolelih i umrlih od karcinoma jajnika uvećati za 60%.

Tačan uzrok karcinoma jajnika nije poznat. Kao faktori rizika za karcinom jajnika se navode: godine starosti; porodična istorija raka jajnika, dojke, materice, debelog creva; lična istorija raka dojke, debelog creva ili materice; nerađanje. Karcinom jajnika je najčešća bolest zrele i starije životne dobi, koja se razvija tiho i neprimetno posle menopauze, da bi u vreme postavljanja dijagnoze većinom već bila u uznapredovalom stadijumu, ali bez pratećih subjektivnih tegoba. Ako su i prisutne rane tegobe, one su nespecifične. Zbog svoje nespecifičnosti u pojavi simptoma, karcinom jajnika se nazivao i “tihi ubica” jer se smatralo da izraženu kliničku sliku daje tek u uznapredovalim stadijumima. Novija istraživanja navode sledeće simptome kao najučestalije: bol u leđima, slabost, nadutost, zatvor, bol u abdomenu i promene u mokrenju. Zbog toga se danas za karcinom jajnika kaže da nije tih, već da njegov zvuk ostaje neprepoznat.

Tokom postavljanja dijagnoze rani stadijum bolesti se otkriva samo u 25-30% pacijentkinja, dok se uznapredovala bolest koja zahvata druge delove trbušne duplje ili čak više udaljenih mesta u organizmu otkriva u 70-75% pacijentkinja. Uznapredovao karcinom jajnika se širi izvan ovarijuma, ima sklonost ponovnom javljanju i nepovoljnu prognozu. Ako se karcinom jajnika otkrije i leči pre nego što se proširi van primarne lokalizacije, stopa preživljavanja iznosi čak 92%. Kako je karcinom jajnika podmukao tumor koji obično ne izaziva subjektivne tegobe, dijagnoza se obično ne postavlja dovoljno rano da bi se sprečilo širenje bolesti. Zbog toga je neophodna redovna ginekološka kontrola koja uključuje i određivanje tumorskih markera. Kontrole je neophodno raditi jednom godišnje kod svih žena posebno nakon menopauze, a dva puta godišnje kod žena čija je porodična anamneza opterećena rakom jajnika ili dojke.

Dijagnostika karcinoma jajnika se zasniva na ginekološkom i ultrazvučnom pregledu, kompjuterizovanoj tomografiji i magnetnoj rezonanci, kao i određivanju koncentracije tumorskih markera - karcinoma antigen 125 (CA 125) i humanog epididimisnog proteina 4 (HE4) iz krvi i izračunavanju ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algoritham) indeksa. Po uputu lekara kao dopunski tumorski markeri se mogu primeniti i karcinoma antigen 19-9 (CA 19-9), alfafetoprotein (AFP), beta-horiogonadotropin (β-HCG), inhibin B i laktat dehidrogenaza (LDH). Konačna dijagnoza se postavlja na osnovu histološke verifikacije prirode bolesti uz precizno utvrđivanje stadijuma. Svi napori dijagnostike su usmereni ka preoperativnom definisanju prirode bolesti, što je posebno značajno u slučaju obolevanja mladih žena koje nisu završile svoju reproduktivnu funkciju.